Метели, декабрь

Столько времени прошло с момента прочтения до написания отзыва, что забыла все, что хотелось сказать.
Грустно, что чтение трилогии завершено, печально, что автор не успел закончить задуманного и книга осталась недописанной. А может это и к лучшему: несмотря на то, что мне понравились все части, самой яркой и сильной кажется первая, в третьей - ощущение, что автор немного выдохся, сюжетные линии ушли в сериально-мелодраматическую сторону, неизвестно, как бы роман воспринимался в итоге, если бы история была продолжена. В недописанном же варианте концовка смотрится очень органично, не хэппи-энд, но реалистично.
Интересно теперь найти наброски и черновики, ознакомиться с ними, в моем электронном варианте они почему-то отсутствовали...

Многія пісьменнікі і даследчыкі не раз падкрэслівалі значнасць, непаўторнасць і самабытнасць кожнага з раманаў “Палескай хронікі”. Некаторыя з іх звярталі ўвагу на моўнае багацце твораў І. Мележа. Так, В. Вітка адзначыў багатую, жывую мову твора, падкрэсліўшы, што ў ёй няма фальшу, яна гучыць натуральна, свежа, па-народнаму ярка, а Т. Хадкевіч назваў мову твораў надзвычай сакавітай, жывой, каларытнай. І. Шамякін пісаў: “Вельмі добрая мова твора. Я смакаваў кожны сказ. Ёсць што сказаць пра раман і літаратарам, і мовазнаўцам”. І не толькі беларускім, бо выдатны ўкраінскі празаік Алесь Ганчар, разважаючы пра “Палескую хроніку”, казаў : “Гэтая велічная сага народнага жыцця глыбока і па-новаму адкрывае беларусаў народам свету.
У апошнім з "Палескай хронікі" рамане “Завеі, снежань”, хоць дзеянне адбываецца на Палессі, у цэнтры твора людзі гарадскія, камуністы, адданыя партыі, як Башлыкоў. Вакол іх разварочваюцца падзеі, іх унутраны склад паказваецца, яны імкнуцца да навукова-тэхнічных паказчыкаў, а не да зямлі, да народа, да яго вуснай народнай творчасці, як у "Подыху навальніцы". Калі ў “Людзях на балоце” больш сямейна-бытавы рэалізм, то ў “Завеі, снежань” - гісторыка-палітычны, і асабліва абвостраны. Узгадаць хаця б аналіз артыкула Сталіна ажно двума персанажамі ў творы! Хаця праблемы калектывізацыі і раскулачвання праходзяць праз усю хроніку, але ў "Завеях, снежні" яны становяцца галоўнымі, таму твор найменш цікавы з усёй хронікі, думаю, нават для 1978 г., калі ён выйшаў з друку.

Можна сцвярджаць, што раман незавершаны ў тым, што І.Мележ планаваў, але не скончыў маляваць вобраз Башлыкова. Ды і па запісах Івана Паўлавіча вядома, што ў планах былі яшчэ раманы "Палескай хронікі", у якіх, напрыклад, Яўхім у якасці калабарацыяніста вернецца ў Курані падчас Вялікай Айчыннай вайны разам з немцамі. Цікава было б пачытаць пра далейшы лёс куранёўцаў, але будзем атрымліваць задавальненне ад таго, што маем.

Прыемнага чытва!

Эх, як жа шкада развітвацца з "Людзьмі на балоце"! Забягаючы наперад скажу, што аўтар планаваў яшчэ дзве часткі, але, нажаль, не паспеў іх напісаць. І тады яшчэ не было нашчадкаў, якія працягвалі незавершанае. Таму застаецца прыдумляць самім.
У "Завеях" канец 20-ых, у разгары калектывізацыя, пра якую будзе шмат, з розных бакоў. Тут і сакратар райкома Башлыкоў, падаецца мне, што гэта нейкая анаграма на бальшавіка, вельмі ён паказальна-правільны, у нейкіх ружовых акулярах. І Апейка, з "правым уклонам", які не ідзе напрамкі, а шукае падыходу да сялян, лепей разбіраецца ў іх псіхалогіі, нават у нейкіх момантах крытычна ставіцца да Сталіна. Разважае наконт таго, ці сапраўды так лёгка сялянам адмовіцца ад сваёй зямлі, якая раптам ужо і не свая, а дзяржаўная.
Ганна нарэшце збегла ад Яўхіма ў суседнюю вёску, уладкавалася ў школе прыбіральшчыцай. Спатканне з Васілём паказала, што і іх сцежкі разыходзяцца і мінулага ўжо не вярнуць. Наведваецца Яўхім, але Ганне с дапамогай Параскі ўдаецца выправадзіць яго.
На парозе ў Ганны - неспадзяванае новае каханне, Башлыкоў. У абодвух шмат сумневаў, але ўсё-такі спаткаюцца. Нават крыху эротыкі будзе. Але ў канцы Ганна сыходзіць ад Башлыкова, ашаламіўшы яго звесткай пра тое, хто яе муж.
Для мяне застаецца неясным, чаму Ганна не ўзгадвае пра сваю цяжарнасць пасля знаёмства з Башлыковым. Падаецца, гэта магло бы шакаваць яго куды болей.

Третья книга оставила какое-то смешанное чувство. В какой-то момент произведение даже захотелось бросить. Уж очень оно стало неприятно. Неприязнь была вызвана длительными и обширными размышлениями Большакова. Причем очень сильный акцент был сделан на курс партии в то время, на коллективизацию и классовую борьбу. Показалось очень притянутым за уши - мировоззрение Большакова. Его желание "рубить с плеча", категоричность и нетерпимость. Вот в совокупности все это вызывало завязать с книгой.
Была потеряна сюжетная линия Ганны, вообще про Курани - забыли.
Но как-то неожиданно мы увидели совсем неожиданный поворот событий. И книга снова стала интересной. Очень интересно было - как будут развиваться события между главными героями. Если вспомнить - у Большакова, как партийного лидера, сам факт его своячества с НЭПскими элементами - вызывал дикий ужас. Но, развязка была очень неожиданной. И, одновременно с тем - очень многообещающей. Мы не увидели ни, так называемого хэппи-энда, ни трагического финала, когда все умирают. Автор позволил нам самим решить - что и как будет у Ганны. Собственно говоря - меня больше всего волнует ее будущее. За Большакова я как-то спокоен. А вот как будет складываться жизнь у Ганны, особенно учитывая ее текущее непростое положение, учитывая непростой характер ее "бывшего" мужа, - крайне волнительно.