Рецензия на книгу

• 

  Аноним19 сентября 2025 г.

  Неяк не даводзілась шмат чытаць аб Першай сусветнай вайне, куды часцей звяртаў увагу на Другую. Яна і па часе бліжэй да сённяшняй рэчаіснасці, і яшчэ ёсць жывыя сведкі тых падзей, у тым ліку і ствараўшых аб ёй кнігі. Але былі такія прыклады і з Першай. Эрых Марыя Рэмарк - адзін з іх, калі не найлепшы.

  Паўль Боймер са школы дабравольцам выпраўляецца на вайну, як і ўвесь клас дарэчы. І ўсё праз уздзеянне прапаганды настаўніка. Але насамрэч яны і самі таго жадалі, абараніць гонар радзімы, захапленне боем, патрыятызм і нацыяналізм, ну і вядома «Deutschland, Deutschland über alles» гэта ўсё вабіць юныя неакрэплыя мазгі, усім гэтым юнакоў лёгка спакусіць. І вядома на што гэта падобна, чым ужо смярдзіць. Але гэта яшчэ не фашызм і не нацызм, Гітлер увогуле сам на фронце (не ў кнізе, а ў жыцці), але дух панавання немцаў над іншымі народамі ўжо лунае недзе побач. Толькі на фронце захапленне хутка праходзіць, рэчаіснасць выпраўляе памылковыя погляды і знаходіць іншыя, куды лепшыя, падыходы да вядзення войн

  
  на арэну павінны выйсці міністры і генералы абедзвюх дзяржаў, у адных майтках, узброеныя дубінамі, і хай б'юцца. Чый міністр выжыве, тая краіна і будзе пераможцам. Так было б прасцей і лепей, чым цяпер, калі ваююць зусім не тыя, каму трэба.

  Пры гэтым вайна не паказана з боку планавання стратэгіі і тактыкі, разліку ваеннай кампаніі. Тут дзейнічаюць простыя салдаты са сваімі праблемамі, хваляваннямі і турботамі. Сярод якіх вошы, пошукі ежы і галоўнае - застацца жывым і не страціць нагу альбо руку. Думкі аб пасляваенным жыцці і месцы ў ім таксама не даюць спакою, асабліва для маладых, бо яны не падрыхтаваны да мірнага часу

  
  Бо толькі гэта мы і ўмеем: гуляць у карты, мацюкацца і ваяваць. Няшмат, як для дваццаці гадоў, - зашмат, як для дваццаці гадоў.

  І гэтым маладым хлопцам, акрамя выканання ваенных абавязкаў, акрамя арганізацыі побыту даводзіцца сваім розумам прыйсці да думкі аб праўдзівасці звестак якія зыходзяць ад прапаганды і аб справядлівасці вайны

  
  Мы заўсёды бачым усё надта позна. Чаму нам ніколі не кажуць пра тое, што вы такія ж гаротныя шчанюкі, як і мы, што вашыя мацяркі непакояцца за вас гэтаксама, як нашыя за нас, што мы з вамі аднолькава баімся смерці, аднолькава паміраем і што раны і ў вас, і ў нас баляць аднолькава? Даруй мне, камрад, хіба ты мог быць мне ворагам? Калі б мы скінулі гэтую зброю і гэтую форму, ты мог бы быць мне братам.
  Я на свае вочы бачу, як нехта нацкоўвае народ на народ і людзі адзін аднаго забіваюць моўчкі, неразумна, паслухмяна, самі не разумеючы, што робяць, і не ўсведамляючы ўласнай віны. Я на свае вочы бачу, як найлепшыя вучоныя розумы свету вынаходзяць зброю і словы, каб усё гэта трывала яшчэ даўжэй, дый у яшчэ больш вытанчанай форме.

  Ну а чаму яны раней не зразумелі і не пабачылі дурасць ідэй прыніжэння іншых. Таму што толькі адзінкі ад нараджэння ведаюць, што вайна, забойства, гвалт - гэта глупства. Іншыя даходзяць да гэтых ісцін праз кнігі, песні, фільмы. Нехта, як герой кнігі разумее ўсё толькі на вайне, калі каго-небудзь заб’е сам-насам, а не з адлегласці, і гэта не так і дрэнна, бо нехта не зразумее таго ўвогуле.

  
  Камрад, кажу я нябожчыку, але ўжо зусім спакойна. Сёння ты, заўтра я. Але калі я, камрадзе, выкараскаюся адсюль, то буду змагацца супраць таго, што зламала нас абодвух: у цябе аднялі жыццё, а ў мяне што? Таксама жыццё. Абяцаю табе, камрадзе. Гэтага больш ніколі не паўторыцца.

  Але, на жаль, надзеі на гэта марныя...
  Ці не?

  04:53

  36

  395