Рецензия на книгу

• 

  Ales_Moyski4 августа 2014 г.

  Ці падабаецца вам князь Мышкін?
  Задаўся я такім пытаннем падчас чытання рамана, бо князь падабаўся ўсім, нават служкам, бо да ўсіх ставіўся роўна. З аднаго боку гэта добра, а з іншага, можа быць, ён проста без амбцыі, як выказаўся лакей у доме Епанчаных. Якая ж мэта ў Льва, але Мышкіна ў творы Фёдара Міхайлавіча Дастаеўскага? (Вы, напэўна, заўважылі, што героя завуць Леў Мікалаевіч, а Талстой быў вельмі праваслаўным чалавекам). Прыехаць пазнаёміцца з апошняй у родзе Мышкіных генеральшай Епанчыной? Не, бо, маўляў, прымуць - добра, не прымуць - таксама, можа быць, яшчэ лепей.
  Мышкін кажа, што ў яго добрае стаўленне да расійскіх судоў, бо там зноў адмянілі смяротнае пакаранне. Мышкін разважае наконт хуткай смерці праз гільяціну: лічыць яе яшчэ больш жудаснай, бо ні з чым непараўнальныя душэўныя пакуты ў тыя чвэрць секунды, што нож ляціць над тваёй галавой. Пра пакуты перад смяротным пакараннем, якое пасля адмяняюць Ф. Дастаеўскаму вядома не па чутках, бо ён і сам гэта перажыў. Але наўрадці мэта стварэння вобраза Мышкіна аўтабіяграфічна.
  Мышкін, Настасся Піліпаўна, Рагожын... Астатніх жа людзей Ф. Дастаеўскі адносіць да разраду "звычайных", або "ардынарных". У рамане прадстаўлена панарама персанажаў з розных сацыяльных слаёў, большасць з якіх, як хворыя, змагаюцца за сваё меца пад сонцам (адзін з метадаў творчасці Ф. Дастаеўскага - вывучэнне душэўных хвароб людзей). Чым жа князь Мышкін такі незвычайны і неардынарны?
  Князь Мышкін - яўная паралель з Ісусам Хрыстом ў рамане, чаго цалкам дастаткова, каб назваць яго незвычайным, каб зразумець яго мэту, каб яго палюбіць, нарэшце. І вось вам доказы, што гэта дакладна вобраз Хрыста ў "Ідыёце":
  

  • першае, што ўразіла яго ў Швейцарыі - асёл, а менавіта на асле Ісус увайшоў у Ерусалім;
  • Мары - не толькі цёска распусніцы Марыі, але Мышкін яшчэ і заступаецца за яе, за што ў яго кідаюць каменнямі ("Няхай першы кіне ў мяне камень" - Бібл.);
  • аплявуха Гані ("Падстаў другую шчаку" - казаў Хрыстос, а Мышкін выбачае са словамі: "О, як вы будзеце саромецца свайго ўчынку!");
  • карціна са знятым з крыжа Хрыстом у доме Рагожына больш за ўсё спадабалася Мышкіну, была вельмі ачалавечана, дакладней "атруплена";
  • Мышкін шкадуе Настассю Піліпаўну як грэшніцу, хаця многія яе ненавідзяць, а яна кажа, што ў ім упершыню ўбачыла чалавека. Дык можа Ф. Дастаеўскі яшчэ адзін адвакат версіі, што Хрыстос быў чалавекам у шэрагу з М. Булгакавым, Д. Браунам, У. Караткевічам і інш.?

  
  Магчыма, у вас знойдуцца яшчэ больш пераканальныя прыклады вобраза Хрыста з тэксту, а калі вы яго не чыталі, то прачытайце абавязкова, і, можа быць, вам падасца, што Парфён Рагожын - гэта вобраз д'ябла.
  Рагожыну напрацягу ўсяго твора спадарожнічаюць чорны колер, агонь, смерць і мерцвякі. Ён амаль чарнавалосы з шэрымі маленькімі, але вогненнымі вачыма, са смяротна бледным тварам і са злой усмешкай. Апрануты ў шырокі чорны кажух, а дом яго са згаданай ужо карцінай быў падобны да могілак, што, падаецца, яму падабалася. Параўнайце з апісаннем князя Мышкіна.

  
  На карціне гэтай была выява Хрыста, толькі што зняты з крыжа. Мне падаецца, жывапісцы звычайна павадзіліся выяўляць Хрыста і на крыжы, і знятага з крыжа, усё яшчэ з адценнем незвычайнай прыгажосці ў твары; гэту прыгажосць яны спрабуюць захаваць у ім нават пры самых страшэнных пакутах. У карціне жа Рагожына пра прыгажосць і слова няма; гэта ў непасрэдным выглядзе труп чалавека, які перанёс бясконцыя пакуты яшчэ да крыжа... Я ведаю, што хрысціянская царква вызначыла яшчэ ў першыя стагоддзі, што Хрыстос пакутваў не вобразна, а сапраўдна, і што цела яго, відавочна, было падначалена на крыжы закону прыроды здзейснена і цалкам. На карціне гэты твар страшэнна разбіты ўдарамі, прыпухлы, са страшэннымі, прыпухлымі і акрываўленымі сінякамі, вочы расплюшчаны, зрэнкі знасіліся; вялікія, расплюшчаныя бялкі вачэй блішчаць нейкім змярцвелым, шкляным водбліскам...

  Гэта разважанні Іпаліта Цярэнцьева, які са сваёй тэорыяй маленькіх добрых спраў супрацьстаіць Рагожыну, як і Мышкін. Перад спробай самагубства Іпаліта (а гэтая тэма таксама падымаецца ў рамане) да яго прыходзіць прывід вельмі падобны да Рагожына. Ён сядзеў да 3-х гадзін ночы на ложку Іпаліта, як чорны чалавек у С. Ясеніна, як залятаў крумкач да Э. По, як чорны сабака прыходзіў да А. Блока і інш. П. Рагожын, праўда, гэта ўсё адмаўляў, як і падабае д'яблу. Але вам вырашаць, ці пагадзіцца з маімі аналогіямі ці не? Прыемнага чытва!

  7

  77